Być poza schematem. Myśleć out of the box. To brzmi atrakcyjnie, choć nie do końca wiadomo, o co właściwie chodzi. Postaram się odpowiedzieć dzisiaj na pytanie, które stawiał sobie każdy wielki myśliciel. Czy można osiągnąć prawdziwą wolność i być wolnym od wszelkiego schematu?
O czym mówimy?
Słownik języka polskiego daje nam kilka definicji schematu. Najlepiej pasuje do naszych rozważań następująca: „gotowy wzór czegoś, powielany potem wielokrotnie”. Osoba myśląca schematycznie będzie zatem korzystała z gotowych rozwiązań i nagminnie je w życiu powielała. Takich wzorów jest mnóstwo: kariera, szczęśliwe małżeństwo z 30 – letnim kredytem hipotecznym, a czasami nawet ci, którzy starają się iść wbrew trendom ulegają schematycznemu myśleniu. Zostanę przedsiębiorcą, artystą i osiągnę pełną niezależność. Jednak oni również w pewnym momencie orientują się, że to również staje się schematem.
Czy można uciec?
No cóż, jeśli przypomnisz sobie lekcję polskiego, na której przerabialiście Gombrowicza, to dostałeś tam cenną odpowiedź. „Nie ma ucieczki od gęby jak w inną gębę”. Tak samo nie ma ucieczki od schematu jak w inny schemat – chodzi dokładnie o to samo, inne jest tylko nazewnictwo. Zatem czy cała koncepcja bycia poza schematem jest utopią? Nie. Jeśli spojrzysz jeszcze raz na logotyp, to zauważysz dopisek: Inny sposób bycia. Osoba, która wybiera tą ścieżkę, nie popełnia jednak jednego wielkiego błędu: nie przywiązuje się.
Tak, brak przywiązań i utożsamianie się z jakimkolwiek schematem to z pewnością największy dar, jaki dały światu osoby o cechach outsidera. Zatem nie ucieczka przed schematem – nie da się przecież uciec od życia, ale nie utożsamianie się z nim. Wyobraź sobie świat, w którym ludzie potrafiliby zachować dystans wobec wyznawanych przez siebie idei. To oznaczałoby koniec ideologii i wojen. To świat, w którym żołnierz odkłada karabin, gdy słyszy komendę „ognia!”
Wyjątek od zasady.
Jednakże między jednym schematem a drugim jest pewna luka, miejsce, w którym można choć przez jakiś czas żyć w oderwaniu od niego. Tym miejscem jest akt twórczy, który jednocześnie stanowi jedyną możliwość wprowadzenia zmian w świecie. Można to podsumować następująco:
Utrwalanie porządku społecznego wiąże się z powielaniem schematu, a robienie czegoś nowego wyraża nadzieję na jego zmianę.
Dlatego też nieraz będę poruszał ten aspekt na blogu.
Zatem, podsumowując, nie da się żyć w ciągłym oderwaniu od schematu i na dobrą sprawę nie ma nic złego w korzystaniu z gotowych rozwiązań. Jednak przywiązywanie się do nich to pierwszy krok ku temu, aby poczucie bezpieczeństwa znalazło się na zewnątrz nas. Drugi krok to koniec bycia twórczym w życiu. Tymczasem jeśli się nad tym zastanowisz, to większość chwil szczęścia wiązała się właśnie z tym, że coś wtedy tworzyłeś. A trzeci krok to stanie się fundamentalistą i nadanie ideologii priorytetu.
