Wola człowieka jest jego właściwym „ja”, prawdziwym rdzeniem jego istoty: dlatego stanowi ona podstawę jego świadomości, jest czymś, co mu jest po prostu dane, co po prostu istnieje i poza co człowiek nie może się wydostać. Bo on sam jest takim, jakim chce, a chce stosownie do tego, jakim jest. Gdy się go więc pytamy, czy też mógłby chcieć inaczej, niż chce, to tak samo, jakbyśmy się go pytali, czy też mógłby być kimś innym niż samym sobą: a tego on nie wie.

[Arthur Schopenhauer]

Wola i wolność wydają się być dla nas pojęciami tożsamymi. Gdy nasza świadomość usłyszy pytanie o swoje wybory, udzieli jednej prostej i logicznej odpowiedzi: robię to co chcę więc jestem wolna. Tym samym możliwość dokonywania wyborów jest równoznaczna z naszą wolnością. Jednak jak zauważa Schopenhauer, w takim rozumowaniu jest podstawowy błąd. Polega on na tym, że nasza świadomość nie jest właściwym adresatem pytania o wolność woli, ponieważ zawsze będzie udzielała tej samej odpowiedzi. Adresatem tego pytania powinien być nasz rozum. I tutaj sprawy się komplikują.

Po pierwsze szybko dostrzegamy pierwsze z ograniczeń myślenia w kategoriach świadomości. Owszem, w danej chwili świadomość dokonuje wyboru i robi to co, chce, ale zawsze robi tylko jedną rzecz kosztem innych wyborów. Tym samym pełna odpowiedź świadomości powinna brzmieć: robię tylko jedną rzecz z palety wyborów, jaki mam w danym czasie i przestrzeni. To już nie brzmi tak górnolotnie jak zawsze robię to, co chcę.

Kolejne ograniczenie to konieczność. Wybór ma miejsce wtedy, gdy może do niego dojść, tymczasem spora część naszych wyborów dokonywana jest w warunkach konieczności ich dokonania. Tym samym odpowiedź naszej świadomości powinna brzmieć: robię tylko jedną rzecz z palety wyborów i mogę uznać, że ten wybór jest wolny, o ile nie zachodzi jego konieczność.

I wreszcie dochodzimy do kluczowej kwestii. Wybór pojawia się między pobudkami, natomiast kto decyduje o tych pobudkach? Gdy w mojej głowie pojawia się myśl „zrobiłbym coś  ciekawego wieczorem” to czy mogę uznać, że jest to moim udziałem czy po prostu te pobudki pojawiają się bez składu i ładu niezależnie od mojej woli? Tak właśnie myślał Schopenhauer i stąd brał się jego pesymizm. Ponieważ nie mógł wytłumaczyć występowania naszych pobudek inaczej niż przypadkowymi zachciankami naszego ciała i chęci nowych doświadczeń, nie widział dla człowieka większej nadziei, ponieważ nigdy nie sposób zaspokoić w pełni wszystkich swoich zachcianek.

Od czasów publikacji prac Schopenhauera niewiele się w tym temacie zmieniło. Można wręcz powiedzieć, że obecnie filozofia Schopenhauera jest o wiele bardziej aktualna niż za jego życia, tym bardziej, że nie był wtedy zbytnio czytany. Dzisiaj memy z Schopenhauerem bawią ale jednocześnie ukazują pewną prawdę o świecie, w którym coraz częściej zaczynamy rozumieć, że mając coraz więcej wyborów wcale nie stajemy się bardziej wolni. Ciągła presja na bycie szczęśliwym nas od szczęścia oddala, a brak ważnych spraw którymi możemy się zająć sprawia, że pesymizm jest nie tylko postawą kreowaną przez nastrój, ale mającą całkiem sensowne uzasadnienie. Dzisiaj, gdy mamy świadomość, jak niewiele znaczą nasze wybory w świecie, którym rządzą układy polityczne, gospodarcze, a jakość naszego życia regulują banki i korporacyjny marketing, coraz trudniej być optymistą. I dwie recepty, jakie pozostawił po sobie Schopenhauer są wciąż aktualne i cieszą się coraz większym powodzeniem. To, co może przynieść ulgę to po pierwsze ograniczenie swoich pragnień, a po drugie kontemplacja sztuki. I chociaż piszę te słowa dwa wieki po jego śmieci, nic lepszego nie przychodzi mi do głowy.